Nha chương là sưu tập hiện vật độc đáo, quý hiếm của Bảo tàng Hùng Vương tỉnh Phú Thọ, được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia tại Quyết định số 88/QĐ – TTg ngày 15/01/2020.(Sưu tập Nha chương gồm các số đăng ký: BTPT 1481, 4084, 4431, 4432)- Chất liệu: Đá ngọc Nephrit- Niên đại: Văn hóa Phùng Nguyên, cách ngày nay khoảng 3500 năm.Đã từ lâu người ta biết đến các hiện vật làm bằng đá ngọc với kỹ thuật chế tác rất tinh xảo, có hình dạng khá đặc biệt này không chỉ ở Việt Nam mà còn thấy rất nhiều trong các các bộ sưu tập đồ ngọc ở Trung Quốc và nước ngoài như ở Mỹ, Pháp. Nhưng tên gọi của nó vẫn chưa thống nhất vì xung quanh việc xác định tên gọi, chức năng của chúng vẫn còn nhiều điểm mơ hồ, đang được thảo luận. Ở Việt Nam giáo sư Hà Văn Tấn và đa số các nhà nghiên cứu cũng đồng nhất với quan điểm gọi tên hiện vật này là Nha Chương.Nha chương là một loại hình hiện vật rất độc đáo được cư dân Phùng Nguyên chế tác bằng kỹ thuật ghè, đẽo, khoan, cưa tạo các rãnh nhỏ đối xứng nhau, tạo các lỗ thủng xuyên tâm rất tinh xảo, bên cạnh đó là kỹ thuật mài nhẵn, bóng, mài vát hình chữ V, hình đuôi cá đạt trình độ thẩm mỹ cao. Việc chọn chất liệu đá ngọc và sử dụng kỹ thuật chế tác đá tương thích để làm nên nét độc đáo của chiếc Nha Chương càng chứng tỏ sự phát triển đỉnh cao của cư dân Phùng Nguyên trong việc chế tác.Về công dụng của nha chương có nhiều ý kiến tranh cãi. Có nhà nghiên cứu cho rằng với hình dáng mỏng dẹt thì không thể dùng làm vũ khí được mà chỉ có thể là vật sử dụng trong nghi lễ, lễ khí. Theo sách Chu Lễ của Trung Quốc: “Nha chương dùng để điều động quân đội, chủ huy quân đồn trú”. Đa số các nhà nghiên cứu cũng nghiên về ý kiến cho rằng nha chương có công dụng như chiếc quyền trượng hay lệnh bài biểu trưng cho quyền lực của vị thủ lĩnh dùng để điều binh khiển tướng. Ở Việt Nam, nha chương còn là báu vật của một bộ lạc tồn tại ở giai đoạn đầu của nền văn hóa Phùng Nguyên.Hiện nay, Nha chương ở Việt Nam mới chỉ được phát hiện 08 chiếc tại 2 di chỉ khảo cổ Phùng Nguyên thuộc xã Phùng Nguyên, huyện Lâm Thao và Xóm Rền, xã Gia Thanh, huyện Phù Ninh của tỉnh Phú Thọ. Trong đó, có 04 chiếc Nha chương đang được trưng bày tại Bảo tàng Hùng Vương trong không gian trưng bày về văn hóa Phùng Nguyên, nhằm giới thiệu tới khách tham quan những giá trị riêng có và độc đáo về nghệ thuật chế tác đá đỉnh cao của người Phùng Nguyên.Chiếc 1: Dài 35,7cm; rộng 12,2cm; dày 0,5cm, trọng lượng 400g; có màu trắng ngà, được mài nhẵn, thân dài, có hai lỗ cách đều nhau, hai bên đốc và thân có mấu hình chữ V, lưỡi mài vát một mặt, lõm. Lỗ khoan cách đầu đốc 2cm, có đường kính là 0,8cm. Hai lỗ khoan cách nhau 3,3cm. Đốc nha chương có một dấu cưa, phần đốc dài 6cm, đốc rộng 8,9cm. Thân có vết lõm dài 5cm, rộng 1cm.Chiếc 2: Dài 20cm; rộng 7,4cm; dày 0,6cm, trọng lượng 190g; được làm bằng đá xám xanh lơ, mài nhẵn bóng toàn thân, đốc đẹp hơn thân và lưỡi. Đốc hình chữ nhật, phần thân gần đốc hình chữ nhật, phần gần lưỡi xòe rộng, lệch, mài vát sang một bên, khiến cho mặt cắt của lưỡi là chữ V lệch, giữa thân và đốc có hai cặp mấu ở hai bên.Chiếc 3: Dài 32cm; rộng 7,6cm; dày 0,7cm; trọng lượng 280g; được làm bằng đá ngọc màu trắng, vân màu hồng, thân thẳng, rìa lưỡi cong tròn giống hình đuôi cá. Toàn thân được mài bóng, không có vết ghè đẽo. Lưỡi mài vát một mặt, lõm giữa.Chiếc 4: Dài 64,2cm; rộng 11cm; dày 0,6cm, trọng lượng 580g; có màu trắng xanh, xen lẫn vân vàng. Phần đốc hình chữ nhật, có lỗ ở giữa. Phần lưỡi được mài vát một bên, tạo rãnh giữa, chia lưỡi thành 2 ngạnh giống như hình đuôi cá. Giữa đốc và lưỡi có hai mấu nhô ra hai bên. Rìa cạnh hai mấu có các rãnh đối xứng nông, sâu khác nhau, chạy dọc giữa đốc và thân nha chương.Bảo tàng Hùng Vương trân trọng kính mời quý khách đến tham quan và chiêm ngưỡng bộ sưu tập hiện vật quý hiếm và độc đáo này!
